Эх сурвалж: -
Н. Нансалмаа
“Ерөнхий хэлшинжлэл” Улаанбаатар, 2012
-
Хэл шинжлэл “Соёмбо нэвтэрхий толь” Улаанбаатар,
2012
Үеүд
|
Монгол хэл, аялгуу
|
Монгол бичгийн хэл
|
Эртний үе
|
Хуучин монгол бичгийн хэлний үндэс болсон аягуу ба
түүнээс өмнөх үеийн монгол хэл аялгуу
|
Үл мэдэгдэх үеэс 13-р зууны эцэс 14-р зууны эхэн
хүртэлх үе
|
Дундад үе
|
13, 14, 15 16 зууны үеийн монгол хэл аялгуу
|
14 зуунаас 16 зууны хоёрдугаар хагас хүртэлх үе
|
Шинэ үе
|
17 зуун ба түүнээс хойшхи үеийн монгол хэл аялгуу
|
16 зууны эцэс 17 зууны хойшхи үе
|
№
|
Нэр
|
Зохиогч
|
Он
|
Тайлбар
|
Бичиг
|
I.
|
Монгол бичиг
|
МЭ-ний IX-X-р
зууны үед
|
Монгол бичиг нь
монгол хэлэнд зориулан бүтээсэн хамгийн анхны болоод хамгийн их амжилт олсон
бичиг
|
||
II.
|
Хятаны их бичиг
|
920 он
|
Гэгээн
өргөмжитийн 5-р оны тэргүүн сарын И Чоу хэмээх хөхөгчин өдөр зохиосон.
Монголчууд бидний
эдүгээ хүртэл тайлан уншиж чадаагүй бичиг.
|
||
III.
|
Дөрвөлжин бичиг
|
Төвдийн Дагва лам
Лодойжамц
|
1269-1368
|
Хубилай хааны
зарлигаар зохиосон. Хэлбэр дүрсийн хувьд төвд үсэгт, зурлага бичлэгийн хувьд
монгол бичигт тулгуурлан зохиосон.
|
|
IV.
|
Али-Гали
|
Харчины Аюуш Гүүш
|
1587
|
Энэ нь монгол
бичгийн галигийн тогтолцоо юм. Харь хэлний үгийг үгчлэн буулгах, үсэгчлэн
буулгах 2 үүргийг зэрэг гүйцэтгэж чадна.
|
|
V.
|
Тод бичиг
|
Ойрадын лам Зая
бандид Намхайжамц
|
1648
|
Монгол бичгийн жинхэнэ
аялгатай нь ойртуулах зорилгоор зохиосон.
|
|
VI.
|
Соёмбо үсэг
|
Занабазар
|
1686
|
Монгол, самгарьд,
төвд үг бичихэд зориулан зохиосон. 90 үсэг бүхий бичгийн хэл. Тусгаар
тогтнолын бэлгэ тэмдэг
|
|
VII.
|
Хэвтээ дөрвөлжин
бичиг
|
Занабазар
|
1686
Б.Ренчин уг
бичгийг соёмбо үсэг зохиосон тэр жил зохиосон хэмээн тэмдэглэсэн.
|
Соёмбо үсгийн
зэрэгцээ хэвтээ дөрвөлжин үсгийг зохиосон ба одоогоор хэрэглээ нь тодорхойгүй
|
|
VIII.
|
Вагиндра- гийн
үсэг
|
Буриадын лам
Агваан Лувсан Доржиев
|
1905
|
Монгол, тод үсэгт
тулгуурлан зохиосон буриадын шинэ үсэг.
|
|
IX.
|
Латин үсэг
|
1941.2.21-1941.3.25
|
Монгол хэлний
монгол хэлнй бүх дуу авиаг тэмдэглэж чадахгүй байсан
|
||
X.
|
Кирил үсэг
|
Кирилл, Мефодий
|
1946
|
Монголд өнөө
хэрэглэж буй кирил цагаан толгой Оросын цагаан толгойноос 2 үсгээр (ө,ү) илүү.
|
Comments
Post a Comment