"Талын дайн"-ы золиос ХҮҮХЭД

Дэлхий дахинд хүүхдээ талын дайнд мордуулдаг цорын ганц улс нь Монгол. Нэн эртний түүхтэй гэж бахархаж, Чингис хаан хэмээн цээжээ дэлддэг нөгөө аугаа монгол улс маань хүүхдээ зуны халуун , хаврын хавсарга, өвлийн хүйтнийг үл ажран тэрхүү талбар луу баруун хацар дээр нь үнсээд уралдуудаг.

Ойрын үед гэлтгүй эртнээс л “Хэвлэл Мэдээллийн Хэрэгсэл”-ээр морь унаач хүүхдийн талаар дурддаггүй юм байна. Цахим хуудас ухаад үзвэл 2011 онд энэ сэдэв хүчтэй өрнөсөн нь харагдана. Миний санаж байгаагаар энэ оноос өмнө нас хязгаарлахгүй, улаан туузаар толгойг нь уяад уралдуулдаг байсан санагдана. Тэр үед л хүүхдийг морь унуулна, унуулахгүй хэмээн нийгэм маань 2 талцсан хэрэг. Ингээд уралдах хүүхдэд бага зэргийн шалгуур тавьдаг болсон нь харагдана.

Гэрэл зургийг Д. Давааням

Википедиа мэдээнээс үзвэл Монголчууд 5000-6000 жилийн өмнөөс л морь унаж наадам хийдэг байсан байх нь. Гэхдээ өвөл биш. Хүүхдээр морь унуулах тактик нь магадгүй дайн тулаанд бэлтгэх арга хэрэг байсан ч байж болох юм. Хурдан морины уралдаан нь эртний хэлбэр, төрхөөсөө ихээхэн өөрчлөгдөж, одоогоор илүү арилжааны шинжтэй болоод байна. Наадмаас гадна баян чинээлэг хүмүүс аливаа баяр ёслолоо тэмдэглэхийн тулд өвлийн цагт ч морин уралдаан зохион байгуулдаг юм байна. “Одоо 21-р зуун” Энэ үгийг хэлэхээр л хүмүүс чи соёлоо умартлаа гэх юм. Бид сайн сайхны төлөө л соёл уламжлалаасаа авахыг нь авч, хаяхыг нь хаях л хэрэгтэй.

Нөгөө энхтайван, хүний эрх чинь монголд яригддаг болохоос яг үнэндээ амьдаар нь тамалж, алахыг нь алж байна. Би төдийгүй хүний эрхийн байгууллага, улс маань НҮБ-ын “Хүүхдийн Эрхийн Конвенц”-д анхлан нэгдэн орсон улсуудын нэг гэдгээрээ бахархдаг. Гэтэл энэ нь ердөө л бахархал төдий юм байна. Унаач хүүхдүүдийн талаар бичсэн нийтлэлүүдийг уншаад үзвэл бэртсэн хүүхдийн тоо, бурхны оронд хальсан хүүхдийн тоо нь эмгэнэлтэй бөгөөд аймшигтай. Одоо бид нарт энэ нь сургамж болж болохгүй юм уу? Яагаад хүүхдийг ирээдүй гэх мөртлөө талын дайнд хайр найргүй мордуулдаг юм бэ?

Хүүхдийн тэвчишгүй хөдөлмөр эрхэлтийг Монгол улс хуулиараа хориглодог. Монгол Улсын Хөдөлмөрийн сайдын 2016 оны хоёрдугаар сарын 8-ны А/36 тушаалаар баталсан “Насанд хүрээгүй хүүхдийг ажиллуулахыг хориглосон ажлын байрны жагсаалт”-ыг гаргасан байдаг. Гэтэл хурдан морь унаач хүүхдийн хөдөлмөр нь нийгэмд ил тод байгаа хүүхдийн хөдөлмөрийн тэвчишгүй хөдөлмөр мөн. Тэгээд мөн унаад зогсохгүй уяач нэртэй эздийн морийг арчлан, заримдаа уях сойх ажлыг цаг наргүй л хийж байна.  

Баяр наадмын тухай хуулиар долоогоос доош настай хүүхэд хурдан морь унахгүй, морь унаач хүүхдүүд бүгд даатгуулсан, хамгаалах хэрэгслүүдтэй байх ёстой. Гэвч энэ хууль зөвхөн төрийн баяр наадмын үйл ажиллагаанд хамаатай бөгөөд хурим, үсний найр зэргийг тэмдэглэж буй бусад орон нутгийн жижиг уралдаанд үйлчлэхгүй байна. “Дүнжингарав” уралдааныг 2008 оноос хойш хаврын тэргүүн сард Засгийн газрын шийдвэрээр уламжлал болон зохион байгуулж ирсэн ч Монгол Улсын Хөдөлмөрийн сайдын 2016 оны хоёрдугаар сарын 8-ны өдрийн тушаалаар жил бүрийн 11 дүгээр сарын 1-нээс тавдугаар сарын 1-нийг хүртэлх хугацаанд уралдаан, сунгаа, үсэргээнд хүүхдээр хурдан морь унуулахыг хориглосон байдаг юм.

Гэтэл дээрх тушаалыг үл ажран Засгийн газрын тогтоолоор хаврын уралдааныг 2016 оны гуравдугаар сарын 2-нд зохион байгуулсан. Энэ жил ч тус уралдааныг зохион байгуулахаар тов зарлаад байна.

Хүүхдэд хайртай гэх улс орон, хүүхдэд ээлтэй гэх уяачид, хүүхдээ өндөр төлбөртэй сургуульд өгчхөөд бусдын хүүхдээр морь унуулж бооцоо тавин мөрийцдөг бизнес эрхлэгчид, энэ зүйлийг зөв мэт ойлгуулж буй улс орон минь Монголын ирээдүй төдийгүй өнөөдрийг цогцлоон бүтээгч хүүхдээ яагаад талын дайнд мордуулна вэ? Өмнө нь морь унаад гэмтсэн хүүхдийн эцэг эхээс асуугаад нэг үзээрэй. Энэ зөв үү гээд. Иргэнээ сонсдоггүй төр улсаа мөхөөхгүй гээд ч яах билээ. Эдийн засгийн хямралд орохгүй ч гээд яах билээ. БИ, БИД, МОНГОЛЧУУД ӨВЛИЙН ТӨДИЙГҮЙ ХАВАР НАМРЫН ХУРДАН МОРИНЫ УРАЛДААНЫГ ХҮҮХДЭЭР УНУУЛАХЫГ ЭСЭРГҮҮЦЭЖ БАЙНА.

Залуу нийтлэлч: Алтанхуягийн Алтанбаяр