Сургууль завсардалтын шалтгаан нь үе тэнгийн гадуурхалт

Залуус бид Монголын ирээдүй төдийгүй өнөөдөр. Залуу хүн гэдэг суралцаж, хөдөлмөр эрхэлж, хийж бүтээх эрч хүчээр дүүрэн үе. Дэлхийн эрүүл мэндийн байгууллагаас гаргасан судалгаагаар 15-24 насныхныг залуучууд хэмээн тодорхойлсон байдаг.

Энэ нас нь ерөнхий боловсролын сургууль, коллеж, их дээд сургуульд суралцах үе байгаа юм. Үүнийг авч үзвэл залуус амьдралынхаа бүхий л цаг хугацааг сургууль, найз нөхдийн орчинд өнгөрүүлж байгааг харуулж байна. Сургуулийн орчинд хүүхдүүд болон залуус бие биенээ олон шалтгаантайгаар дээрэлхэх үзэгдэл бидний нүдэнд болон далд хэлбэрээр гарсаар байдаг. Үүний нэг тод жишээ нь ялгаварлан гадуурхалт. Энэ нь хэд хэдэн хүчин зүйлсээс шалтгаалдаг.

Өмссөн хувцас, баян ядуу, зүс царай, хүйс, үндэс угсаа, идэж байгаа хоол хүнс, хөгжлийн бэрхшээл зэргээсээ ялгаварлан гадуурхагдсаар байна. “Бодлогод залуусын хяналт” ТББ-ын хийсэн кейс суралгаанаас авч үзвэл ангийн хүүхдүүд болон ахлах ангийнхандаа дээрэлхүүлэх тэр тусмаа ялгаварлан гадуурхуулах асуудал олноор бичигдсэн байгаа юм. Үүний нэг жишээг авч үзвэл:

“Миний хуучин сургуульд болсон юм л даа. Манай ангид муухай хувцасладаг ч сайн сурдаг нэг хүүхэд байсан юм. Сургууль дотроо ангиа сольсон чинь тэр ангийнх нь хүүхдүүд балиар, заваан, тэнэг, ядуу гэх зэргээр түүнийг доромжилдог байсан. Түүнээс нь болоод тэр хүүхдийн сурлага, идэвхи буурсан. Хичээлээсээ хоцроод байхаар нь багш нь асуухад ажил хийдэг гэж хариулсан байсан. Хүүхдүүдэд доромжлуулснаасаа болоод сэтгэлээр унаж сургуулиасаа гарсан.”

Энэ бол нэг л жишээ боловч сургууль бүрт иймэрхүү асуудал байсаар байна. Үүний үр дүнд сургуулиас завсардах асуудал ч хөндөгдөж байгаа юм. Сургууль завсардаралт Улаанбаатар хотод 2014 оны байдлаар 443 сурагч байна хэмээн “Нийслэлийн хүүхэд, гэр бүлийн хөгжлийн газар”-ын хийсэн судалгаагаар гарсан байна. Үүнийг насны ангилалаар нь авч үзвэл 12-15 насныхан буюу 7-9 ангийн 206 сурагчид нь сургууль завсардсан нийт хүүхдийн  тал орчим хувийг эзэлж байгаа юм. Хүйсээр нь авч үзвэл эрэгтэйчүүдийн сургууль завсардалт эмэгтэйчүүдийнхээс 2 дахин илүү гэсэн судалгаа гарсан. Мөн шалтгааныг нь судлан үзвэл хувцас хэрэгсэл, мөнгөөр гачигдсан, сургууль дээрх таагүй харилцаа нь тал орчим хувийг эзэлсэн байгаа юм.

 “Эрүүл мэндийн яам”-ны 2011 оны судалгаагаар 4 хүүхэд тутмын 1 нь хүчирхийлэлд ямар нэгэн байдлаар өртсөн хэмээн судалсан байдаг.

Мөн бусдад цохиулах, өшиглүүлэх, өрөөнд түгжүүлэх, бие хаа царай зүсээр доромжлуулах үзэгдэл 14-15 насныханд ихээр байгаа бөгөөд энэ үедээ хэн нэгнийг гомдоох, ямар нэгэн байдлаар хохирол учруулах нь ирээдүйд мартагдахааргүй муу дурсамжууд үлдээж өөрийгөө төдийгүй бусдыг хохироох үзэгдэл гаргадаг.

Хүүхдийн эрхийн конвенцэд  “Хүүхэд бүр сурч боловсрох эрхтэй” хэмээн заагдсан байдаг ч энэ заалт Монголд хэрэгжихгүй байна. Үүнээс болж залуус гэмт хэрэгт өртөж, ирээдүйн амьдралаа багаасаа нуруундаа үүрэх нь олонтаа.

Хүчирхийлэлгүй, эрүүл, хэн нэгэн миний давуу талыг эсвэл байгаа байдлыг минь шүүмжлэлгүй хамтран нийгэмд амьдрах орчинг  бүрдүүлэхийн тулд та бид бүгд нэг нэгнээ хайрлан, үе тэнгийнхэн төдийгүй гэр бүл, багш нар, сургуулийн захиргаа залууст анхаарал халамж тавих хэрэгтэй байна. Сургуулиуд ч мөн хүүхдүүд яагаад шилжиж эсвэл сургуулиа хаяж байгааг судалж шалтгааныг нь тодорхой болгох шаардлагатай.

Залуусын дундах хүчирхийллийн талаар мэдээлэл өргөнөөр тарааж, урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээ авч, судалгаа статистик мэдээлэлтэй болох хэрэгтэй. Мөн  урьдчилан сэргийлж болдог гэх ойлголтыг түгээн дэлгэрүүлж энэ чиглэлд гарч буй амжилт, дэвшлийг сурталчлах ёстой хэмээн нийтлэлч миний бие үзэж байна.

Залуус бид хүчирхийлэлгүй  нийгмийг өөрсдөө л бүтээнэ. Хэн нэгний дорочжлол, гадуурхалт миний бөгөөд бидний сургуулиасаа гарах шалтгаан биш байгаасай.

Эх сурвалж:

-       “Залуучуудын дундах хүчирхийлэл” кейс судалгааны тайлан “Бодлогод залуусын хяналт” ТББ

-       “Сургууль завсардсан хүүхдийн судалгаа” Нийслэлийн хүүхэд, гэр бүлийн хөгжлийн газар

Залуу нийтлэлч: А.Алтанбаяр